برای تثبیت مبحث آرایهها اول باید آرایههای موجود در کتاب درسی را یاد بگیرید. آرایهها را با تست زدن یاد نگیرید. تست برای تثبیت و تسلط است نه یادگیری! اول از یک منبع خوب باید تعریف همهی آرایهها را بلد باشید و بعد برای هر آرایه مثالهای زیادی یاد بگیرید.
در بحث آموزش آرایههای ادبی به این نکتهها توجه کنید:
۱- حفظ کردن مثال مهم و ضروری است:
برای هر آرایه چندین مثال مشخص بلد باشید. این کار، هم به یادگیری شما کمک میکند و هم در بعضی آرایهها که فقط چند مورد مشخص در کنکور طرح میشود به شما کمک میکند.
۲- هنگام خواندن آرایههای ادبی مخصوص انسانیها مواظب باشید!
بعضی از قسمتهای آرایههای ادبی رشتهی انسانی (بند ۴ و ۵ منابعی که معرفی کردم) اصلاً به رشتههای دیگر ربطی ندارد! مثلاً نوبت اول، انسانیها قالبهای شعری را میخوانند که باقی رشتهها آنها را لازم ندارند یا حتی بعضی از آرایهها مثل لف و نشر و انواع استعارهها (مکنیه و مصرحه) یا انواع تشبیه به کارشان نمیآید. شما آرایهها را در حد رشتهی خودتان یاد بگیرید. رشتههایی غیر از رشتهی انسانی برای کنکور این ۱۶ آرایه را لازم دارند:
تشبیه، استعاره، تلمیح، جناس، تضاد، تناقض (پارادوکس)، اغراق، حسآمیزی، تناسب (مراعات نظیر)، حسن تعلیل، کنایه، مجاز، تشخیص، واجآرایی (نغمهی حروف)، اسلوب معادله و ایهام.
سؤالهایی که در کنکور سراسری از آرایهها میتوان دید عبارتاند از:
1. مصراعی میدهند و تنها یک آرایه از شما میخواهند. برای اینکه بتوانید بر آرایهها مسلط شوید لازم است از کتاب آرایههای ادبی چاپ همگامان تک تک آرایهها را بخوانید و نکات آن را درک کنید. همچنین میتوانید از دیویدیهای آموزشی رهپویان دانش استفاده کنید.
2. یک آرایه را در صورت سؤال میآورند و تنها یک گزینه از چهار گزینهی دادهشده وجود دارد که آن آرایه را ندارد.
3. یک بیت میدهند و از ما میخواهند که مشخص کنیم در بیت چند بار این آرایه تکرار شده است.
4. یک بیت میدهند و آرایهی خواستهشده را میخواهند.
5. یک کلمه از بیت اسخراج کرده و آرایهی خواستهشده را میخواهند.
6. یک مصراع یا بیت یا یک جمله میدهند و صنعت بهکاررفته در آن را میخواهند.
7. به این صورت سؤال میدهند که در کدام گزینه، استعاره ........ به کار نرفته است.
8. به این صورت سؤال مطرح میشود که در همهی گزینهها به جز گزینهی ........ آرایهی ...... آمده است.
9. به این صورت سؤال میدهند که در کدام گزینه صنعت آرایه وجود دارد/ ندارد.
10. معنای کنایی یک کلمه را میخواهند. (در کتاب آرایههای ادبی چاپ همگامان صفحهی 192 تا 206 تمام کنایههای بهکاررفته در سه کتاب آمده است.)
11. دو آرایه یا چند آرایه در صورت سؤال میدهند و در بین چهار گزینه تنها یک گزینه وجود دارد که تمام آرایههای خواستهشده را دارد.
12. یک بیت یا مصراع داده میشود و هر سه گزینه تمام آرایهها را دارد و یک گزینه یکی از آرایهها را ندارد.
از کتاب آرایههای ادبی چاپ همگامان روزانه یک مبحث از آرایهها را مطالعه کنید. میتوان آرایهها به سه دستهی کلی دستهبندی کرد:
1- آرایههای بیانی که شامل تشبیه، استعاره، کنایه و ... است.
2- آرایههای بدیع لفظی که شامل واجآرایی یا نغمهی حروف، سجع، ترصیع و موازنه و جناس است.
3- آرایههای بدیع معنوی که شامل مراعات نظیر، تلمیح، تضمین، تضاد و تناقض، حسآمیزی، ایهام، لف و نشر (ویژهی رشتهی انسانی)، حسن تحلیل و اسلوب معادله است.