یکی از مهمترین مهارت هایی که در میزان یادگیری دانش آموزان تأثیر بسیار زیادی دارد مهارت خوب شنیدن است . مهارت خوب شنیدن مثل بقیه مهارت ها اکتسابی است یعنی با تمرین و تکرار میزان توانائی شخصی در شنیدن بیشتر می شود .
بیش از 60 درصد از یادگیری در سیستم آموزشی کشورمان از طریق شنیدن است از اینرو تقویت این مهارت خصوصا تا سن 15 سالگی اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا حساس کردن سیستم شنوایی کودک تا سن 15 سالگی بسیار ساده و موفقیت آمیزتر از بعد از آن است و پس از آن میزان رشد این مهارت به شدت کم می شود از اینرو تقویت مهارت خوب شنیدن تا سن 15 سالگی اهمیت بیشتری پیدا می کند .
تمرین های متعددی برای تقویت این مهارت موجود در اولین تمرین که تقریبا جامع ترین تمرین است متنی برای مخاطب خوانده می شود که این متن ویژگی های خاصی دارد پس از آن سؤالاتی از دی پرسیده می شود . در بازه های زمانی یعنی مثلا هر 3 روز یک بار این تمرین با متنی دیگر تکرار می شود عملا به صورت ناخودآگاه از طریق سؤالاتی که بعد از متن پرسیده می شود ، میزان حساسیت کودک بالا می رود علاوه بر بالا بردن این حساسیت اهداف دیگری نیز دنبال می شود که در ادامه شرح می دهیم .
1 - حساس کردن کودک به آواها
حساسیت به آواها و صداها یکی از مهمترین بخش های مهارت خوب شنیدن است افراد به صورت ناخودآگاه هنگام صحبت با استرس که روی برخی کلمات ایجاد می کنند و یا با بلند و کوتاه کردن صدایشان میزان اهمیت بخش هایی از صحبتش را در مقایسه با بخش های دیگر مشخص می کند در متنی که برای تمرین خوب شنیدن استفاده می شود صداها و آواهای متعددی وجود دارد که در پرسش های پایانی به صورت غیرمستقیم از آن صداها هم سؤالاتی پرسیده می شود علاوه بر تمرین حساس کردن کودک به آواها وی هنگام صحبت کردن به صورت ناخودآگاه از این آواها بهره می برد اغلب سخنرانان موفق از این آواها استفاده زیادی می کنند . حتی اگر به صحبت کردن اطرافیان نزدیک دقت کنید متوجه می شوید اغلب افراد کم و بیش به صورت ناخودآگاه از این بالا و پائین بردن صداها و آواها استفاده می کنند در حالی که به هیچکس آنرا به آنها آموزش نداده است .
2 - شناخت شخصیت های مهم متن
در اغلب متن ها به صورت صریح از افراد و کاراکترهائی نام برده می شود این افراد شخصیت های داستان یا فیلم هستند شناخت این شخصیت ها و تا حدی درک شخصیتی کارکتر اهمیت زیادی دارد در دوران ابتدایی و راهنمایی صرفا از شخص خواسته می شود که کاراکترها و شخصیت های داستان را به صورت متمایز نام ببرد .
3 - استدلال بر اساس اطلاعاتی که در بخش های مختلف متن وجود دارد .
یکی از مهمترین مهارت های خوب شنیدن آن است که بر اساس اطلاعات و واژه هایی که در محل های مختلف متن وجود داشته بتوان یک اطلاعات جدید بدست آورد به این مهارت استدلال مستقیم می گویند یعنی بعد از خوانده شدن متن سؤالی از شخص پرسیده می شود که شاید در متن به صورت صریح به آن سؤال جواب داده شده است اما از بقیه اطلاعاتی که در متن هست می توان به آن سؤال جواب دارد.
استدلال های شخصی بر اساس برداشت آزاد از متن
در متن هایی که برای تمرین خوب شنیدن تهیه می شوند سعی می کنند برخی سؤالات را بی جواب بگذارند و پس از خوانده شدن متن جواب آن سؤالات را از شخص می خواهند افراد جواب های متفاوتی به این سؤالات می دهند زیرا هر کس بر اساس برداشتی که از متن می کند به این سؤالات جواب می دهد . اغلب از جواب ها می توان اطلاعات بسیار مفیدی استخراج کرد زیرا در این حالات شخص فرافکنی می کند و خود را به جای نفر اول داستان می گذارد و جوابی که می دهد انگار در جواب این سؤال است که اگر تو به جای نفر اول داستان بودی به این سؤال چه جوابی می دادی ؟
در لوح فشرده همراه این کتاب متنی به نام ترزا خوانده شده است این متن برای تمرین خوب شنیدن است ابتدا متن خوانده شده را برای شخص پخش کنید و از او بخواهید خوب گوش کند و پس از آن سؤالات زیر را از وی بپرسید متن های زیادی برای تقویت مهارت خوب شنیدن وجود دارد فقط باید خواندن این متن ها را خوب یاد بگیرید از اینرو برای شروع چند بار متن صوتی همراه را و یا متن های صوتی آماده را گوش کنید تا درست خواندن آنها را یاد بگیرید .
سؤالات داستان ترزا
این داستان در چه وقتی از شبانه روز اتفاق افتاد ؟
چند شخصیت در داستان وجود داشت که صریحا از آنها نام برده شده بود ؟
عمده افرادی که به گروه پیوستند از کجا می آمدند ؟
در بهترین حالت چند نفر جمع شده بودند و فریاد می زدند ؟
جمعیت باهم قرار گذاشتند که ترزا را چگونه صدا کنند ؟
شخص چرا ترزا را صدا می کرد .
جواب ها
جواب سؤال اول شب است چون در ابتدای داستان گفته شد سایه ام زیر پاهایم مخفی شده بود این سؤال مهارت استدلال بر اساس اطلاعات موجود را تقویت می کند .
تعداد شخصیت هایی که صریحا از آنها نام برده شد 4 نفر بود . 1 - شخص با صدای نوک زبانی 2- مرد کک مکی 3- ترزا 4 - راوی داستان . برخی اشخاص مثل فردی که گفت "بیائید یک بار دیگر ترزا را صدا بزنیم و سپس به خانه هایمان برویم " جزء کاراکترهای اصلی محسوب نمی شوند  . کاراکتری اصلی است که یک ویژگی منحصر به فرد و جداکننده نسبت به دیگران داشته باشد .
عمده افرادی که به این گروه ملحق شدند از کافه یا تئاتر می آمدند این کلمه در داستان بود و مهارت استدلال از طریق کلمات موجود را دنبال می کند .
در بهترین حالت بیست و چند نفر جمع شده بودند این کلمه نیز در متن وجود داشت و مهارت سؤال قبل را دنبال می کند . جمعیت باهم قرار گذاشتند ت را آهسته و کشیده و ر را بلند و کشیند و زا را آهسته و کوتاه بگویند . هدف از این سؤال دقت به آواهاست یعنی شخصی که داستان را می خواند کلمه ترزا را بارها طبق همین روال بیان می کند . در زبان انگلیسی جایگاه استرس ها در کلمات بسیار مهم هستند اما در زبان فارسی به آن حد به استرس ها توجه نمی شود اما این سؤالات آن حداقل توجه را تقویت می کند .
شخص چرا ترزا را صدا می کرد جواب این سؤال مهارت استدلال کردن بدون وجود کلمات مستقیم است و همانطور که گفته شد اشخاص به تناسب شخصیت شان جواب های متفاوتی به این سؤال می دهند از جواب این سؤال در کودکان استفاده بسیار زیادی می توان کرد زیرا همانگونه که گفته شد کودک خود را به جای نفر اول داستان می گذارد و جواب می دهد مثلا کسی که در جواب این سؤال می گوید که شخص می خواسته مردم را مسخره کند فردی است که مرتبا احساس می کند که از طرف اطرافیان در معرض مسخره شدن و دست انداخته شدن قرار می گیرد .

با تشکر از مهندس امین نایبی - مشاور مبتکران